Een van mijn broodheren (m/v/whatever) Vakblad Uitvaart bestaat 40 jaar. In elk nummer van 2025 een terugblik. De redactie trapt af met een mooie: de uitvaart van Manfred Langer. Hulde.

In 2025 vieren we dat we 80 jaar geleden zijn bevrijd van de Duitse bezetter. Maar 80 jaar vieren betekent ook: 80 jaar herdenken. In het kader daarvan hierbij een onlangs gemaakte foto van het monument op de Joodse begraafplaats Muiderberg. Het staat symbool voor de meer dan 60.000 joden die in de Tweede Wereldoorlog vanuit Amsterdam zijn weggevoerd en niet zijn teruggekomen. Over dat monument schreef ik  – al even recent – een kort artikel. Maar je kunt het ook zelf bezoeken, want op de begraafplaats is iedereen welkom. Jij dus ook.

Rosa Bonheur: De kracht van het dier

Dit najaar presenteert De Mesdag Collectie de eerste tentoonstelling van de Franse kunstenaar Rosa Bonheur (1822-1899) in Nederland. Als onafhankelijke vrouw leidde ze een eigengereid leven, dat haaks stond op de conventies van de 19de eeuw. Nu zouden we haar een lesbienne noemen.

Zo leefde ze twee keer voor langere tijd samen met een vriendin, maar ook met een (levende) leeuw. Bonheur koos als een van de eerste vrouwen voor een boblijnkapsel en droeg zowel broeken als rokken. In Parijs zijn nog steeds (of: weer) verschillende barretjes (guinguettes) genaamd Rosa Bonheur. Dat zijn plekken waar het denkend deel van de LHBTIQ+-gemeenschap samenkomt.

Voor Gay News duik ik in haar geschiedenis en doe verslag van de tentoonstelling genaamd ‘De kracht van het dier’. Voor de goede orde: van 20 september 2024 tot en met 19 januari 2025 te zien in De Mesdag Collectie in Den Haag.

Beeld: Rosa Bonheur en haar leeuwin Fatma. Foto, ca. 1885 © Château de Rosa Bonheur, By-Thomery

Mede in het kader van de Pride-maand gaat CombiTekst op persreis naar Frankrijk, van 6 tot en met 18 juni. Ons team bezoekt de Pride’s van Toulouse en Montpellier en interviewt de organisatoren. Ook spreken we de organisatoren van de Pride van Albi waar volgend jaar voor het eerst een Pride-mars wordt gehouden. Voor ons is de Pride-maand een periode van optimisme, positivisme en niet te vergeten: trots!

Marinus van der Lubbe, de vermoedelijke brandstichter van de Duitse Rijksdag, heeft sinds januari van dit jaar een nieuwe gedenksteen. Een terecht eerbetoon, maar het kleine kubusvormige monument ligt wat zielig op een groot veld vol anonieme graven.

Op het blok van kalkzandsteen, niet toevallig afkomstig van de restanten van de Rijksdag, staat een door Van der Lubbe zelf geschreven gedicht. De eerste zin, ‘Es darf…’, vind ik de veelzeggendste. De grafbedekking is wat sober en je zou zeggen: het kan wat mooier. Maar dat zal wel niet meer gebeuren.

Voor Vakblad Uitvaart ging ik op en neer naar Leipzig om op het Zuiderkerkhof aldaar het graf te bezoeken – en om een cantatedienst bij te wonen met muziek van Bach en Mendelssohn. Publicatie binnenkort. Maar zo rond 4 mei dacht ik, kom: dit verdient toch wel een posting.

In Hello Gorgeous van dit voorjaar een bescheiden stukje van mijn hand over apotheker Hans Smit. Hans stond aan de basis van de Plus-apotheken waar iedereen deskundig en discreet terecht kan voor hiv-medicatie. Nu spant hij zich via de DC Apotheek Valeriusplein in om PrEP bereikbaar te maken voor wie dat wil. Van Hans valt veel te leren, net als van zoveel anderen die worden geïnterviewd in Hello Gorgeous: het magazine voor iedereen met (belangstelling) voor hiv.

Op 2 maart aanstaande viert de Amsterdamse fetisjwinkel Mister B zijn dertigste verjaardag. Al drie decennia verkoopt dit iconische bedrijf producten die je seksleven nog spannender maken, eerst in de Warmoesstraat en nu vanuit een iconisch pand aan de Prinsengracht.

Een bezoek alleen al is opwindend, want alle artikelen mogen worden uitgeprobeerd. Komt er geen aankoop tot stand dan wordt alles grondig gereinigd. Wat ik er zelf koop, vertel ik hier niet. Wel dat ik op de hiervoor vermelde verjaardag al 30 jaar klant ben en mezelf mocht inzetten voor een klein stukje publiciteit. Waarvan akte en nog vele jaren. Proost!  

Op 14 december 2023 zou Gerard Reve 100 jaar zijn geworden. Ik maakte met zijn werk kennis toen ik nog jong was, in de brugklas van de middelbare school, want daar hadden ze een aardige bibliotheek. De meeste beschikbare werken had ik al snel gelezen, zodat ik voor de rest van Reve’s toen nog niet complete oeuvre naar de openbare bibliotheek moest. De plaatselijke bieb was redelijk goed gesorteerd: als ik me goed herinner hadden ze van elke Reve-titel wel een exemplaar staan en van de bekendste werken zelfs twee of meer. Een uitkomst: bij ons thuis werd geen literatuur gelezen en ik had geen geld om zelf boeken te kopen.

Natuurlijk herkende ik in de vroege werken het getrut-op-de-vierkante meter. Te veel mensen in te kleine kamers die slecht werden gelucht. Een vader in een rafelige pyjama met wit ondergoed van de HEMA eronder die aan tafel bezig was met zijn verzameling postzegels of sigarenbandjes. Een overbezorgde moeder die tobde met gezondheids- en andere klachten terwijl ze urenlang voortzwoegde met emmers sop en een dweil. ‘s Avonds was ze in een minikeukentje bezig met potten en pannen die op een ondoelmatige manier op een vierpits gasfornuis heen en weer werden geschoven.

In plaats van in Marx werd er bij ons thuis in God geloofd, wat natuurlijk op hetzelfde neerkomt. Het publiek dat bij de Van het Reve’s over de vloer kwam, zag je ook bij ons: mannen met aangevroten neuzen en half of compleet geamputeerde handen. Vrouwen met veel te dikke panty’s of juist zonder kousen, maar in dat laatste geval hadden ze weer veel te jong last van spataderen. Hun kinderen gingen allemaal naar de LTS of zaten op een ‘aparte school’.

Reve heeft zijn complete bestaan uitvoerig beschreven, daarbij goochelend met plaatsen, tijden, redenen, oorzaken, persoonsnamen, weersomstandigheden en geschiedkundige feiten. Inderdaad: zo schrijf je fictie. Ikzelf ben een van zijn slechtste leerlingen, al heb ik aardig mijn best gedaan. Bijvoorbeeld in de verhalen Het Schoolreisje, Lof, Steunzolen, Koffie, Codeïne, Kerstcantate, Het Verzoeningsgesprek, De Groeten Van Pater Visser, En Dat Was Het COC en Zijn Naam Was Stratos. Om alles even ‘in de tijd te plaatsten’: het begon allemaal zo rond mijn vierde verjaardag, oktober 1973. De Jom Kipoer-oorlog begon toen ook en zo zie je maar: er verandert nooit iets in de wereld. Mijn gefingeerde geschiedenis stopt ergens eind jaren ’20  van deze eeuw, met twee scenario’s die allebei niet zijn uitgekomen, maar waar ik wel een kleine vier decennia over heb nagedacht.

Terug naar Reve. Zijn laatste meesterwerk is zonder meer Bezorgde Ouders, uit 1988. Ruim 40 jaar na zijn romandebuut De Avonden zien we hier opnieuw een eenzame gestalte aan het werk die zich een weg baant door de alledaagse maatschappij, vol alledaagse mensen. De tijd wordt besteed met het oplossen van schijnproblemen, veroorzaakt door vage types uit het verleden van de hoofdfiguur. Het maken van oppervlakkige praatjes met de drankboer kost de grootste moeite, net als een routineus bezoek aan nog routineuzer opgedragen mis in een kapelletje vlakbij het krot waar de held van dit verhaal woont. De allochtone bezorger van gratis kranten krijgt de volle aandacht en wordt uitvoerig voor zijn diensten bedankt, maar verder wordt met niets of niemand echt contact gemaakt. Het boek eindigt zoals het begon: nergens mee.

Ik sla mijn eigen stukgelezen exemplaar erop na en lees dat ik het boek in 1991 heb aangeschaft. Dat betekent dat ik eerst de bibliotheekversie uit 1988 heb gelezen. Een van de weinige herinneringen die ik heb aan thuis, is dat mijn moeder de gewoonte had, de boeken die ik uit de bieb meenam uit mijn kamer te halen om ze zelf  te lezen. Of ze alles wat erin stond begreep, weet ik niet, maar ze kwam de tijd die ze onder de droogkap zat op een welbestede manier door. Een kapper was te duur. Of mijn vader ooit een boek las, weet ik niet meer. Waarschijnlijk niet.

In december interviewt Norbert Splint in de Thaise hoofdstad Bangkok de Nederlandse Ambassadeur Remco van Wijngaarden en Workplace Pride-oprichter Paul Overdijk. Doel is een mooi artikel te maken over hoe iedereen lekker kan leven en werken onder alle kleuren van de regenboog. Qua reis en verblijf gaat zoiets niet zonder slag of stoot, maar – voorlopig zonder namen te noemen – alle supporters bedankt.